Melanisme

Bij melanisme wordt er teveel van het pigment melanine aangemaakt. Dit wordt veroorzaakt door een afwijking in je genen. Het pigment melanine zit bij mensen en dieren in de huid, de ogen en in het haar. Hoe meer melanine je hebt, hoe donkerder je huidskleur, ogen en haar zijn.

De hoeveelheid melanine die je van nature hebt kan per persoon/dier verschillen, maar het is vrij uniek om zowel een overschot aan melanine (melanisme) als helemaal geen melanine te produceren (albinisme).

Zeehonden die volledig zwart zijn noemen we melanistisch. Deze zeehonden hebben een volledig zwarte vacht en zwarte nagels. Wij hebben voor zover bekend in ieder geval 10 melanistische zeehonden opgevangen in Pieterburen.

De meest recente kwam in januari 2016 bij ons binnen. We zien dat zeehonden met melanisme zich hetzelfde gedragen als alle andere zeehonden en niet gevoeliger of zwakker zijn dan de rest. Zeehonden met melanisme laten we daarom met een gerust hart weer vrij in zee.

Benieuwd hoe een melanistische zeehond eruitziet? Bekijk dan onderstaande korte video van zeehond Pepper bij ons in de opvang:

Het komt bijna nooit voor dat je een volledig zwarte zeehond ziet. Het is wel moeilijk te zeggen hoe weinig melanisme precies voorkomt bij de zeehonden in zee. Wij hebben melanisme alleen bij grijze zeehonden gezien, (nog) niet bij gewone zeehonden.

Melanisme komt niet alleen bij zeehonden voor. Zo zijn er ook melanistische vossen, kippen, kikkers, cavia’s en huiskatten. Een heel bekend voorbeeld van een melanistisch dier is de zwarte panter.

In de meeste gevallen zijn de volledig zwarte dieren bij katachtigen in de minderheid, maar bij de katachtige jaguarundi bestaat zo’n 80 procent uit melanistische dieren [1].

Melanisme kan per diersoort en individu voordelig en/of nadelig zijn. Voor wetenschappers is melanisme een interessant onderwerp. Als dieren kunnen verschillen van uiterlijk, heeft een zwarte vacht dan ook bepaalde voor- of nadelen? Het komt namelijk vaak voor dat de kleur en/of het patroon van de vacht overeenkomt met de kleuren van de omgeving.

Denk bijvoorbeeld aan een zeehondenpup met een witte vacht die in de Noordpool op het ijs ligt. Zo valt hij minder op voor roofdieren die de pup maar al te graag op zouden willen eten. Aan de andere kant werkt het voor roofdieren ook in hun voordeel. Een ijsbeer is om dezelfde reden wit gekleurd, zodat zeehonden hem minder makkelijk zien aankomen wanneer hij op ze gaat jagen. Als je de kleur van je omgeving hebt dan werkt dat als een schutkleur: je valt minder op waardoor je kans om te overleven groter wordt.

Om die reden zou melanisme eigenlijk niet voor moeten komen op de Noordpool. Zwarte dieren zouden volgens deze theorie in zo’n sneeuwwitte omgeving ontzettend opvallen. Het gevolg: ze worden eerder opgegeten en daardoor nóg zeldzamer. Hoe minder zwarte dieren er voorkomen, hoe kleiner de kans is dat ze zich voortplanten en hun genen doorgeven die zorgen voor de zwarte vacht.

Voor een zeehond in Nederland heeft een zwarte vacht in ieder geval geen voor- of nadeel. Dit komt doordat de zeehond helemaal aan de top van de voedselketen  van de Waddenzee staat. Dat wil zeggen dat er geen enkel ander dier is dat de zeehond opeet.

Ook zijn er geen andere redenen die ervoor kunnen zorgen dat melanistische zeehonden toe of afnemen. Het aantal zwarte zeehonden in de zeehondenpopulatie hangt volledig af van hoeveel van deze melanistische zeehonden zich voortplanten.

De naam zegt het al: de peper-en-zout vlinder was wit met zwart. Maar in de 19^e eeuw (1800-1899) doken in Engeland ineens ook compleet zwarte exemplaren van deze soort op. Deze zwarte vlinders vallen heel erg op als ze op een lichte boomstam zaten. Waarom kwamen er op dat moment meer zwarte vlinders bij als dat nadelig lijkt?

In deze eeuw was de Industriële Revolutie in volle gang. Door de grote verspreiding van fabrieken en machines was er sprake van veel luchtvervuiling. Het zwarte roet dat in de lucht zat sloeg neer waardoor gebouwen en bomen zwart kleurden. Ineens viel je als zwarte vlinder juist níet op. In steden draaide de verhouding zich om. Daar kwamen voornamelijk zwarte vlinders van de peper-en-zout-vlinder voor, terwijl in natuurgebieden juist de lichte variant voorkwam.

Afhankelijk van verschillende factoren, zoals je omgeving, kan melanisme dus in je voordeel werken! Kun je bedenken in welke natuurgebieden een zwarte zeehond wel een voordeel heeft vergeleken met een grijze zeehond?