Grijze zeehond

De grijze zeehond heeft een langwerpige snuit. Deze is plat van het voorhoofd tot de punt van de neus. Daarmee hebben ze wat weg van een “echte” hond. Bovendien hebben de volwassen mannetjes een heel bolle neus, wat zeker als je ze van de zijkant bekijkt erg opvalt.

De neusgaten van de grijze zeehond zijn groot, rond en staan ​​ver uit elkaar. Ze lopen niet naar elkaar toe, maar staan recht uit elkaar. Dit heeft geen andere zeehondensoort en het geeft grijze zeehonden een soort varkensneus. Daar komt hun wetenschappelijk naam van de grijze zeehond, Halichoerus grypus, ook vandaan, dit betekent: “zeevarken met haakneus”.

Het is een vrij grote zeehondensoort. Een volwassen mannetje die in de zeeën van Europa leeft wordt ongeveer 2,7 meter lang en kan tot 310 kilo zwaar worden. Volwassen vrouwtjes zijn een stuk kleiner. Ze worden ongeveer 2 meter lang en wegen tot 190 kilo. Grijze zeehonden in de westelijke Atlantische Oceaan zijn meestal een stuk groter. Ze worden soms wel 3 meter groot en kunnen wel 400 kilo wegen

Mannetjes zijn een stuk groter dan de vrouwtjes. Ze hebben meestal een veel dikkere nek dan de vrouwtjes (vaak met littekens van het vechten met andere mannetjes). Naast de grootte zijn er bij grijze zeehonden grote verschillen in uiterlijk tussen mannetjes en vrouwtjes. De term die in de wetenschap hiervoor gebruikt wordt is seksueel dimorfisme.

Ook hebben ze een andere kleur. Volwassen mannetjes hebben een donkerbruine tot zwarte vacht met hier en daar wat lichte vlekken. De vrouwtjes zijn veel lichter bruin of blond van kleur, met donkere vlekken. Als de vacht van een zeehond helemaal zwart is heet dit melanisme. Dit is vrij zeldzaam.

Grijze zeehonden leven in groepen aan de kust van de westelijke Atlantische Oceaan op het noordelijk halfrond tot en met de Oostzee. De zeehonden van de Atlantisch Oceaan heeft waarschijnlijk al duizenden jaren geen contact met de zeehonden die in en rondom de Oostzee leven. Daarom spreken we ook wel over twee “ondersoorten”. Deze soorten hebben dan ook ieder een eigen wetenschappelijke naam.

• Halichoerus grypus atlantica (in de Atlantische oceaan)
• Halichoerus grypus grypus (in de Oostzee)

Ze zijn meestal te vinden op rotsachtige kusten, stranden, zandplaten, eilanden en zelfs – ver genoeg naar het noorden – op ijsschotsen. Grijze zeehonden delen hun leefgebied met vele andere diersoorten, bijvoorbeeld de gewone zeehond (Phoca vitulina).

Grijze zeehonden zijn jarenlang een bedreigde diersoort geweest. Doordat er eeuwenlang door mensen werd gejaagd, waren de grijze zeehonden in sommige gebieden van de wereld helemaal verdwenen. In Nederland was deze diersoort al honderden jaren weg voordat ze in de jaren tachtig terugkwamen. In het grootste deel van Europa zijn ze nog steeds een beschermde soort.

In Nederland zijn grijze zeehonden langs de hele kust te zien. De meeste zitten in en rondom de Waddenzee. Een kleinere groep zeehonden woont in het zuiden van het land, in Zeeland. Ook hier delen ze deze gebieden met gewone zeehonden.

Het gaat nu beter met de grijze zeehond hier. In 2021 waren er in Nederland 6.788 dieren. Dit is bijna twintig procent meer in vergelijking met het jaar ervoor. Wereldwijd zijn er steeds meer grijze zeehonden. Volgens de Rode Lijst van de IUCN (de wereldwijde natuurbescherming organisatie) van 2016 waren er ongeveer 316.000 volwassen grijze zeehonden. Ze hebben dan ook de status “niet bedreigd”, dit komt vooral omdat ze in veel landen een beschermde soort zijn.

Grijze zeehonden eten van alles. Afhankelijk van de plek waar ze leven en welke prooi op dat moment het meest aanwezig is. Ze zijn niet zo moeilijk. Ze eten Atlantische vissoorten, inktvissen en schaaldieren. Er zijn ook een paar grijze zeehonden gezien die vogels of zelfs jonge zeehonden en bruinvissen eten.

Bij het zoeken naar eten duiken ze meestal 4 tot 10 minuten, maar soms zijn ze tot wel 30 minuten op zoek. Terwijl de gemiddelde duik naar een diepte van 60 tot 100 meter gaat, zijn er ook duiken gemeten van 200 meter diep.

Net als andere zeehondensoorten gaan grijze zeehonden alleen op zoek naar voedsel. Hoewel grijze zeehonden op sommige plekken vaak in grote aantallen uitrusten aan de kust, worden ze niet als erg sociale dieren gezien. Ze proberen meestal sociaal contact te ontwijken. Behalve als vrouwtjes hun pups voeding geven of tijdens de paartijd.

Hier in Nederland zijn er niet echt hele grote groepen met grijze zeehonden. Ze rusten in kleinere groepen op zandplaten of stranden. Elk jaar aan het einde van het voorjaar komen er grotere groepen grijze zeehonden samen om te verharen. Ze raken dan hun wintervacht kwijt. Ze liggen dan een aantal weken wat meer op land. Op het land raken ze de haren makkelijker kwijt. En daar komt bij: het zonlicht is goed voor de nieuwe vacht.

Het vrouwtje is enkele dagen na de bevalling al klaar om te paren. Tijdens de paartijd verzamelen volwassen grijze zeehonden zich aan de kust of op pakijs om zich voort te planten. De mannetjes strijden dan om vrouwtjes. Ze verdedigen geen gebied of harem zoals bij zeeleeuwen. In plaats daarvan vechten ze tegen andere mannetjes om met bepaalde vrouwtjes te mogen paren.

Hoewel hun gevechten gemeen lijken, vechten grijze zeehonden niet tot de dood. Meestal raken ze niet heel erg gewond. In plaats daarvan vechten ze totdat iemand te moe is of beseft dat hij verloren heeft. De sterkste mannetjes kunnen met wel 10 vrouwtjes paren.

De bevruchte eicel wordt pas drie tot vier maanden na het moment van bevruchting naar de baarmoeder verplaatst. Dit heet diapauze. Daarna is een grijze zeehond acht maanden zwanger. In de tijd tussen bevruchting en zwangerschap moet het vrouwtje flink aankomen. Zodat ze als haar nieuwe pup geboren is, ze daar goed voor kan zorgen.

De pups van de grijze zeehonden worden in de winter geboren. Vrouwelijke grijze zeehonden krijgen één pup op het land of op het ijs.  Pups wegen bij de geboorte tussen de 11 en 20 kilo en hebben in de eerste paar weken een witte vacht. We noemen deze babyvacht “lanugo”. Het duurt soms wel drie weken voordat de pup al zijn witte haren heeft kwijtgeraakt, maar meestal is het met enkele dagen grotendeels verdwenen.

De zoogperiode duurt ongeveer drie weken. In deze tijd wordt de pup vier keer zo zwaar. Dit komt door de vette moedermelk, bij grijze zeehonden zit daar ongeveer 43% vet in. Omdat het vrouwtje veel bij haar pup moet blijven, heeft ze weinig tijd om te eten en valt ze enorm veel af. Vrouwelijke grijze zeehonden wegen na deze periode soms wel 40% minder.

Na 3 weken zogen heeft de moeder geen moedermelk meer over. Ze verlaat haar pup en komt niet meer terug. De eerste paar dagen blijft de pup nog op het land, want de lanugo vacht is niet geschikt om mee te zwemmen. De pup eet dan niet. Hij begint dan zijn witte vacht kwijt te raken en valt af totdat hij eindelijk klaar is om het water in te gaan.

Dan leert hij voor zichzelf te jagen. Zonder hulp van de moeder: het natuurlijk instinct neemt het over. Niet voor niets dat de grijze zeehond het grootste roofdier van Nederland is.