Klapmuts

Klapmutsen kunnen een gewicht bereiken van ongeveer 145 tot 352 kilogram en een lengte van 2,00 tot 2,60 meter. Grote dieren kunnen zelfs uitschieters tot meer dan 400 kilogram bereiken. Klapmutsen hebben een grote en brede maar relatief korte kop met grote neusgaten. De kop en de flippers zijn meestal volledig zwart gekleurd. De rest van het lijf is zowel bij mannetjes als bij vrouwtjes wit van kleur met zwarte vlekken in allerlei maten en vormen^1,2. In tegenstelling tot hun robuuste lichaam lijken de flippers vrij kort.

Stel je eens voor: je blaast een rode ballon op tot groter dan je hoofd. Dan val je wel op in een publiek. Dat doet een mannetjes klapmuts ook, maar vanuit hun neus! Hier dankt de soort dan ook zijn naam aan. Dit doen ze om de aandacht van de vrouwtjes te trekken, maar ook om andere mannetjes te bedreigen (en te concurreren bij de paring met vrouwtjes)^1,6.

Mannetjes hebben namelijk een vrij grote neus, waarvan ze het vel kunnen opblazen tot een zwarte “ballon”. Deze kan groter zijn dan hun eigen hoofd! Maar dat is nog niet alles, want ze kunnen daarnaast ook nog eens een vel aan de binnenkant van hun neus opblazen tot een rode “ballon”. Ze blazen dit vlies vanuit hun neus op om te laten zien hoe groot ze zijn. De neus van de vrouwtjes kent verder geen opmerkelijke aanpassingen en ze blijven wat kleiner dan de mannetjes.

Klapmutsen komen voor in de Noord-Atlantische Oceaan en de Noordelijke IJszee. Ze zijn inheems in Canada, Groenland, IJsland en Noorwegen. Er wordt geschat dat er zo 600.000 klapmutsen in de Noord-Atlantische oceaan voor komt en nog eens zo’n 100.000 in de Noordelijke IJszee. De klapmuts kan zwemmen in water van -1,9°C tot 10,7 °C⁹. 

Hierdoor is de status van de klapmuts “kwetsbaar” op de Rode Lijst van de IUCN. Dit betekent dat de klapmuts in de toekomst in gevaar kan komen^2,3. Net als bij andere arctische of ijsafhankelijke soorten, wordt het leefgebied van de klapmuts bedreigd door klimaatverandering. Het leefgebied wordt daardoor kleiner. Het is mogelijk dat de klapmuts hierdoor op de lijst van “bedreigde” diersoorten komt te staan². De klapmuts wordt dan ook beschermd door de Wet bescherming zeezoogdieren¹.

In het verleden is er intensief en onhoudbaar commercieel gejaagd op klapmutsen voor olie, leer of de vacht van de pups. Meestal als er op de pups werd gejaagd voor hun vacht, werden de moeders ook gedood omdat ze zouden proberen hun pup te verdedigen. In Groenland wordt vandaag de dag nog steeds gejaagd op klapmutsen voor vlees of pelzen^1,2,5,8.

Verdere bedreigingen voor de klapmutspopulatie zijn verstrikking of bijvangst, concurrentie om voedsel met commerciële visserij of andere roofdieren, klimaatverandering en ziektes^1,2.

Het dieet van klapmutsen bestaat vooral uit inktvis, zeesterren, mosselen en sommige vissoorten zoals de Arctische en Atlantische kabeljauw en haring. Pas gespeende klapmutsen eten pelagische schaaldieren, zoals krill 1,8. 

Tijdens het foerageren duiken klapmutsen zo’n 100 tot 600 meter diep. Dat doen ze dan voor ongeveer 13 tot 15 minuten. Het is echter bekend dat deze dieren zelfs een diepte van 1.000 meter kunnen bereiken! Klapmutsen kunnen een uur onder water blijven en met een snelheid van 27 kilometer per uur zwemmen ^1,2,7.

Klapmutsen zijn solitaire dieren. Dat betekent dat ze het liefst hun eigen weg gaan. Over het algemeen vertonen klapmutsen agressief en territoriaal gedrag. Van de mannetjes is bekend dat zij langs de ijsrand patrouilleren en zich vaak in de buurt van vrouwtjes ophouden. Er wordt flink gevochten tussen de mannetjes, vaak tot bloedens toe. Hier wordt dan vocaal gepronkt met hun opgeblazen rode ‘kap’^1,5. 

Het enige sociale contact met andere klapmutsen vindt plaats tijdens het parings- en ruiseizoen ^1,10. De klapmutsen verschijnen dan in kleine groepjes bij elkaar. Maar ook dan gaan ze niet te dicht bij elkaar liggen².

De klapmuts is een trekkende soort: ze migreren. Soms verblijven ze wekenlang op zee zonder uit te rusten. Als ze wel uit rusten, dan doen ze dat bij voorkeur op drijvend pakijs ^6,8. Hun jaarlijkse migratiecyclus begint wanneer ze geslachtsrijp zijn¹. Mannetjes zijn geslachtsrijp op een leeftijd van 6 jaar, vrouwtjes op een leeftijd van 3 tot 6 jaar⁷. De ruiperiode is jaarlijks in juli, nadat de jongen zijn geboren ^1,2. 

Van april tot juni hebben de klapmutsen slechts 2,5 week om te paren⁶. Klapmutsen zijn polygeen: mannetjes paren met meerdere vrouwtjes. De paring gebeurt onder water^2,4.

Net zoals bij alle zeehondensoorten, is er na de bevruchting een diapauze. Een diapauze betekent dat er een tijd tussen bevruchting en de echte zwangerschap zit. Deze vertraagde innesteling van het bevruchte ei duurt ongeveer 3 tot 4 maanden. Na deze maanden duurt de dracht ongeveer 8 tot 11 maanden^7,8. 

Vanuit de zwangerschap wordt er één pup geboren. Het jong wordt geboren en gezoogd op het pakijs^1,2.  De moeder zal haar pup agressief verdedigen. Gewoonlijk zal de moeder niet foerageren tijdens het zogen. Meestal zal een reu de moeder en haar pup bijstaan en in de buurt blijven. Wanneer de moeder haar pup zoogt, kan het mannetje direct met haar paren in het water^5,8. 

Het geboorteseizoen vindt meestal plaats rond maart en april⁵. De pups zijn ook bekend onder de naam “blauwruggen” omdat hun vacht blauwgrijs lijkt. In tegenstelling tot hun rug hebben de pups een witachtige buik. De vacht valt na 14 maanden uit¹. 

Het zogen duurt slechts drie tot vijf dagen na de geboorte. Hiermee wordt de pup van de klapmuts het snelst gezoogd in vergelijking tot andere zoogdieren. Tijdens de zoogperiode drinkt de pup tot 10 liter van de vetrijke melk per dag^1,8. 

Bij de geboorte weegt de pup 24 kilogram en is het dier ongeveer 1 meter lang^1,2.  Na de zoogperiode zal de pup ongeveer 48 kilogram wegen. Met andere woorden: binnen vijf dagen verdubbelt de pup zijn gewicht (en komt zo’n 7 kilo per dag aan)!^2,11.  De pup blijft dan eerst nog een tijdje op de ‘kraamkamer’, maar gaat dan – zelfstandig – leren zwemmen, duiken en foerageren⁸. Dat doen ze op basis van hun instinct.

Klapmutsen staan bij ijsberen op het menu. Orka’s zouden ook mogelijke roofdieren van de klapmuts kunnen zijn, maar dit is nog niet waargenomen. Groenlandse haaien kunnen zich voeden met jonge klapmutsen^2,11.